Niektóre gatunki yam są bardzo podobone do batatów jednak należą do innych rodzin. Pochrzyn czyli yam należy do rodziny pochrzynowatych -
wieloletnich pnączy z bulwiastymi kłączami, a bataty do rodziny powojowatych, zwykle są to rośliny pnące, rzadko drzewa.
Bulwy yam niektórych gatunków mogą osiągać 1,5 metra długości i wagę do 70 kg. Zdarza się, że bulwy mają chropowatą skórkę, którą nie łatwo obrać. Mięknie dopiero po podgrzaniu. Bulwy yam mają kolor od ciemnobrązowego do jasnoróżowego. Wnętrze warzywa składa się z bardziej miękkiego miąższu zwanego "mięsem". Kolor miąższu waha się od białego po żółty, fioletowy i różowy.
Yam jest uprawiany w 47 krajach świata w strefie tropikalnej i subtropikalnej. Największymi producentami są Nigeria, Ghana, Wybrzeże Kości Słoniowej i Benin. Wydajność zbioru yam z hektara jest mniejsza niż słodkich ziemniaków i manioku, tak więc yam powoli jest przez nie wypierany.
Mimo to yam jest ważnym plonem od tysięcy lat.
W Nigerii i Ghanie organizowane są dożynki yam (Yam Festival). Warzywo to jest najbardziej powszechną żywnością w wielu krajach afrykańskich. Po zbiorach yam oferowane są najpierw bogom i przodkom a dopiero później rozprowadzane do wszystkich wiosek.
Większość uprawianych jadalnych i dojrzałych odmian nie zawiera toksyn, lecz są wyjątki. Gorzkie odmiany z reguły nie są przeznaczone do konsumpcji. Yam zawierają sporo witaminy B 6 i C a także duży poziom potasu, manganu i tiaminy oraz błonnika pokarmowego. Mają 110 kalorii na 100 gram i z reguły niski indeks glikemiczny.
Zdjęcie: Polpal
Najważniejsze rodzaje yam to:
Yam biały i yam żółty w ponad 200 różnych odmianach. Pochodzi z Afryki i jest tam najważniejszym plonem. Z odmiany Kokoro robi się chipsy yam. Rośliny są duże, rosną do 12 m. długości a bulwy mają często wagę od 2,5 do 5 kg. a czasami nawet do 25 kg.
Yam skrzydlaty i yam fioletowy (nie należy mylić z "yamem" fioletowym z Okinawy, który jest słodkim ziemniakiem) były kultywowane po raz pierwszy w Azji Południowo-Wschodniej. Na Filipinach jest nazywany ube, używa się go deserów. W Indonezji nazywają go ubi, w Wietnamie khoai i jest używany głównie do zup. W Indiach nazywa się ratalu lub violet yam, na Hawajach to uhi, w Japonii daijo albo beniimo.
Yam chiński, jest nieco mniejszy niż ten afrykański - roślina rośnie do 3 m. długości. Jest wytrzymały na przymrozki, uprawiają go w Chinach, Korei i Japonii.
Yam powietrzny - rośnie w Afryce i Azji. Roślina duża, co najmniej 6 m. długości, produkuje bulwy, ale ważniejsze są cebulki wyrastające u podstawy liści. Są one wielkości ziemniaka i stąd właśnie ich nazwa - powietrzny ziemniak - ważące od 0,5 do 2 kg. Roślina nie jest uprawiana komercyjnie, jest popularna jako domowe warzywo ze względu na łatwy zbiór cebulek i ich gotowanie. Roślinę tą wprowadzono na Florydę w 1905 roku. Ciężko ją wytępić bo rozrasta się ona bardzo łatwo nie tylko z bulw ale i z cebulek nawet po spaleniu rośliny.
Yam mniejszy, pochodzi z Azji Południowo-Wschodniej, jest głównie tam uprawiany. Rzadko dorasta do wysokości 3 metrów, ma małe bulwy.
Yam gorzki, popularny jako warzywo w niektórych obszarach Afryki Zachodniej ze względu na dość prostą uprawę. Czasami używany do wytrucia niepożądanych zwierząt i podobno niekiedy nawet do użytku kryminalnego.
Yam cush-cush (inne nazwy to m. in. yampee, w Wenezueli mapuey, w Brazylii inhame, w Kolumbii tabena i ñame, w Peru sacha papa) pochodzący z Gujany jest najważniejszym yamem w Nowym Świecie. Ponieważ pochodzi z rejonu lasów tropikalnych jego uprawa nie zależy od zmian pór sezonowych tak bardzo jak innych ich gatunków.
Zdjęcie: Fotolia
Pochrzyn w Afryce, aby nadawał się do zjedzenia musi zostać ugotowany. Po ugotowaniu można go dowolnie przyrządzić m.in. usmażyć, zapiec, grillować czy przetworzyć w purre. Może być także składnikiem deserów, lodów np. w Filipinach deser "ube halaya" robiony jest z fioletowego yam. W Indonezji z fioletowych yam przyrządza się słodkie desery, a lekko sfermentowany yam jest przekąską.
Tylko w Japoni, gdzie yam górski nazywany jest nagaimo lub yamaimo w zależności od kształtu korzenia, jest spożywany na surowo tylko po minimalnej obróbce - wymoczeniu w wodzie z octem.
W Indiach uprawiane i spożywane są różne rodzaje yam - m. in. smażone na głębokim oleju lub jako dodatek do rybnych curry. W Nepalu zwykle są najpierw gotowane na parze, następnie z przyprawami.
W zależności od kraju wygląd yam jak i nazewnictwo tego warzywa są różne. W USA często słodkie ziemniaki, które mają pomarańczowy miąższ są nazywane yam. Ponieważ w Ameryce najpierw produkowano słodkie ziemniaki a później pojawiły się bataty z miękkim miąższem.
Afrykańscy niewolnicy zaczęli nazywać miękką odmianę - "yam" ponieważ były one podobne do yam afrykańskich. Tak więc słodkie ziemniaki o miękkim miąższu były nazywane yam ale od niedawna Amerykański Departament Rolnictwa zdecydował, że w sprzedaży bataty oprócz nazwy yam muszą również być oznaczone jako słodkie ziemniaki.
Również na Okinawie fioletowy yam to właściwie słodki ziemniak. W Nowej Zelandii yam to roślina oca, polska nazwa tej rośliny to szczawik bulwiasty. Bulwocebule japońskiego warzywa konjak o podobnym użyciu ale nie spokrewnione z yam też potocznie są nazywane yam. W Malezji i Singapurze bulwy taro nazywają yam. W Meksyku bulwy rośliny jicama z rodziny bobowatych często nazywane są yam.
Polecamy Wam przepis na zupę z yam, bok choy i krewetkami >>>
Słyszeliście wcześniej o roślinie, którą jest yam? Czekamy na Wasze opinie!
Sprawdź dlaczego bataty warto włączyć do swojej codziennej diety >>>
wieloletnich pnączy z bulwiastymi kłączami, a bataty do rodziny powojowatych, zwykle są to rośliny pnące, rzadko drzewa.
Bulwy yam niektórych gatunków mogą osiągać 1,5 metra długości i wagę do 70 kg. Zdarza się, że bulwy mają chropowatą skórkę, którą nie łatwo obrać. Mięknie dopiero po podgrzaniu. Bulwy yam mają kolor od ciemnobrązowego do jasnoróżowego. Wnętrze warzywa składa się z bardziej miękkiego miąższu zwanego "mięsem". Kolor miąższu waha się od białego po żółty, fioletowy i różowy.
Yam jest uprawiany w 47 krajach świata w strefie tropikalnej i subtropikalnej. Największymi producentami są Nigeria, Ghana, Wybrzeże Kości Słoniowej i Benin. Wydajność zbioru yam z hektara jest mniejsza niż słodkich ziemniaków i manioku, tak więc yam powoli jest przez nie wypierany.
Mimo to yam jest ważnym plonem od tysięcy lat.
W Nigerii i Ghanie organizowane są dożynki yam (Yam Festival). Warzywo to jest najbardziej powszechną żywnością w wielu krajach afrykańskich. Po zbiorach yam oferowane są najpierw bogom i przodkom a dopiero później rozprowadzane do wszystkich wiosek.
Większość uprawianych jadalnych i dojrzałych odmian nie zawiera toksyn, lecz są wyjątki. Gorzkie odmiany z reguły nie są przeznaczone do konsumpcji. Yam zawierają sporo witaminy B 6 i C a także duży poziom potasu, manganu i tiaminy oraz błonnika pokarmowego. Mają 110 kalorii na 100 gram i z reguły niski indeks glikemiczny.
Zdjęcie: Polpal
Najważniejsze rodzaje yam to:
Yam biały i yam żółty w ponad 200 różnych odmianach. Pochodzi z Afryki i jest tam najważniejszym plonem. Z odmiany Kokoro robi się chipsy yam. Rośliny są duże, rosną do 12 m. długości a bulwy mają często wagę od 2,5 do 5 kg. a czasami nawet do 25 kg.
Yam skrzydlaty i yam fioletowy (nie należy mylić z "yamem" fioletowym z Okinawy, który jest słodkim ziemniakiem) były kultywowane po raz pierwszy w Azji Południowo-Wschodniej. Na Filipinach jest nazywany ube, używa się go deserów. W Indonezji nazywają go ubi, w Wietnamie khoai i jest używany głównie do zup. W Indiach nazywa się ratalu lub violet yam, na Hawajach to uhi, w Japonii daijo albo beniimo.
Yam chiński, jest nieco mniejszy niż ten afrykański - roślina rośnie do 3 m. długości. Jest wytrzymały na przymrozki, uprawiają go w Chinach, Korei i Japonii.
Yam powietrzny - rośnie w Afryce i Azji. Roślina duża, co najmniej 6 m. długości, produkuje bulwy, ale ważniejsze są cebulki wyrastające u podstawy liści. Są one wielkości ziemniaka i stąd właśnie ich nazwa - powietrzny ziemniak - ważące od 0,5 do 2 kg. Roślina nie jest uprawiana komercyjnie, jest popularna jako domowe warzywo ze względu na łatwy zbiór cebulek i ich gotowanie. Roślinę tą wprowadzono na Florydę w 1905 roku. Ciężko ją wytępić bo rozrasta się ona bardzo łatwo nie tylko z bulw ale i z cebulek nawet po spaleniu rośliny.
Yam mniejszy, pochodzi z Azji Południowo-Wschodniej, jest głównie tam uprawiany. Rzadko dorasta do wysokości 3 metrów, ma małe bulwy.
Yam gorzki, popularny jako warzywo w niektórych obszarach Afryki Zachodniej ze względu na dość prostą uprawę. Czasami używany do wytrucia niepożądanych zwierząt i podobno niekiedy nawet do użytku kryminalnego.
Yam cush-cush (inne nazwy to m. in. yampee, w Wenezueli mapuey, w Brazylii inhame, w Kolumbii tabena i ñame, w Peru sacha papa) pochodzący z Gujany jest najważniejszym yamem w Nowym Świecie. Ponieważ pochodzi z rejonu lasów tropikalnych jego uprawa nie zależy od zmian pór sezonowych tak bardzo jak innych ich gatunków.
Zdjęcie: Fotolia
Pochrzyn w Afryce, aby nadawał się do zjedzenia musi zostać ugotowany. Po ugotowaniu można go dowolnie przyrządzić m.in. usmażyć, zapiec, grillować czy przetworzyć w purre. Może być także składnikiem deserów, lodów np. w Filipinach deser "ube halaya" robiony jest z fioletowego yam. W Indonezji z fioletowych yam przyrządza się słodkie desery, a lekko sfermentowany yam jest przekąską.
Tylko w Japoni, gdzie yam górski nazywany jest nagaimo lub yamaimo w zależności od kształtu korzenia, jest spożywany na surowo tylko po minimalnej obróbce - wymoczeniu w wodzie z octem.
W Indiach uprawiane i spożywane są różne rodzaje yam - m. in. smażone na głębokim oleju lub jako dodatek do rybnych curry. W Nepalu zwykle są najpierw gotowane na parze, następnie z przyprawami.
W zależności od kraju wygląd yam jak i nazewnictwo tego warzywa są różne. W USA często słodkie ziemniaki, które mają pomarańczowy miąższ są nazywane yam. Ponieważ w Ameryce najpierw produkowano słodkie ziemniaki a później pojawiły się bataty z miękkim miąższem.
Afrykańscy niewolnicy zaczęli nazywać miękką odmianę - "yam" ponieważ były one podobne do yam afrykańskich. Tak więc słodkie ziemniaki o miękkim miąższu były nazywane yam ale od niedawna Amerykański Departament Rolnictwa zdecydował, że w sprzedaży bataty oprócz nazwy yam muszą również być oznaczone jako słodkie ziemniaki.
Również na Okinawie fioletowy yam to właściwie słodki ziemniak. W Nowej Zelandii yam to roślina oca, polska nazwa tej rośliny to szczawik bulwiasty. Bulwocebule japońskiego warzywa konjak o podobnym użyciu ale nie spokrewnione z yam też potocznie są nazywane yam. W Malezji i Singapurze bulwy taro nazywają yam. W Meksyku bulwy rośliny jicama z rodziny bobowatych często nazywane są yam.
Polecamy Wam przepis na zupę z yam, bok choy i krewetkami >>>
Słyszeliście wcześniej o roślinie, którą jest yam? Czekamy na Wasze opinie!
Sprawdź dlaczego bataty warto włączyć do swojej codziennej diety >>>
Polpal