Makaron z sosem może być daniem bardzo prostym, jak np. makaron z pesto, bardzo wykwintnym, np. makaron z owocami morza w sosie śmietanowym, lub wymagającym długiego czasu przygotowania, np. makaron z sosem bolognese.
Sos do makaronu można przygotować z mięsa, warzyw, ryb, jajek, serów, mleka, śmietany, a nawet natki pietruszki. Pesto jest jednym z najpopularniejszych i jednocześnie najlepszych sosów do makaronu na zimno lub na ciepło. Pesto można przygotować samodzielnie z różnego rodzaju ziół. Wystarczy zblendować świeżą natkę pietruszki z oliwą lub olejem, świeżym czosnkiem i oryginalny sos gotowy. Można przyrządzić też tradycyjne pesto z sera, bazylii i orzechów lub wykorzystać pesto ze sklepu. Pesto idealnie komponuje się z większością makaronów.
Kolejnym, równie popularnym sosem do makaronu, jest ten na bazie pomidorów. Użyte do jego przygotowania pomidory mogą być świeże, z puszki, w formie passaty lub koncentratu. Można przygotować go na warzywnym lub mięsnym bulionie, dodać świeżą bazylię, tarty parmezan, smażoną cebulę i czosnek.
Sosy serowe i śmietanowe najlepiej smakują w towarzystwie wyrazistych dodatków, takich jak: chili, pieprz, rukola, imbir, gałka muszkatołowa. Sos serowy można przygotować na bazie sera rozpuszczalnego np. raclette, sera pleśniowego, np. brie, fety, mozzarelli, a nawet serków topionych. Sosy śmietanowe genialnie komponują się ze świeżą natką pietruszki lub koperkiem.
Rzadki sos można zagęścić, redukując go na dużym ogniu (wówczas trzeba uważać, by nie był za słony), dodatkiem mąki pszennej lub odrobiny wody spod gotującego się makaronu. Znakomitym zagęszczaczem jest również mąka ziemniaczana, mąka z cieciorki, serek topiony i kawałki chleba (szczególnie razowego) lub bułki. Innym sposobem jest dodanie podsmażonej cebuli i gotowanie jej w sosie do momentu, aż się rozpadnie lub przygotowanie zasmażki.
Najlepsze makarony do sosów to te, które mają zagłębienia i rowki, w których będzie gromadził się znakomity sos. Są to m.in.: fusilli (świderki), cavatappi (spiralne, małe rurki), conchiglie (muszelki), farfalle (kokardki) oraz radiatore (małe kaloryferki). Znakomite są również wszelkiego rodzaju długie nitki, wstążki i oczywiście spaghetti. Makaron można wymieszać z sosem na patelni lub dopiero na talerzu. Sos warto też udekorować – smakowo i wizualnie – świeżymi ziołami, prażonymi orzechami lub pestkami np. słonecznika czy dyni oraz tartym serem, np. parmezanem.